Bölgeler ve Ülkeler

Dünya'nın Keşfi: Coğrafi Keşifler

Çoğunlukla ipek ve baharat olmak üzere porselen, kağıt ve değerli taşların doğudan kervanlarla ya da gemilerle batıya taşınması sonucu İpek ve Baharat yolları ortaya çıkmıştır. Bu yollar kıtalararası kültür alışverişine de imkan sağlamıştır.

İpek Yolu

Orta Çağ’da ticaret kervanları şimdiki Çin’in Xian (Yan) kentinden hareket ederek Orta Asya’da Özbekis­tan’ın Kaşgar kentine gelirlerdi. Burada ikiye ayrılan yollardan birincisi Afganistan ve Hazar Denizi’nin gü­neyinden, diğeri ise Karakum Dağları’nı aşarak İran üzerinden Anadolu’ya ulaşırdı. Anadolu’dan deniz yoluyla veya Trakya üzerinden Avrupa’ya ulaşırdı.

Baharat Yolu

Asya ile Avrupa arasında önemli ticaret yollarından biri de baharat yoludur. İlk zamanlar ipek yoluyla taşı­nan malzemeler Moğol İmparatorluğu’nun dağıl­masıyla tehlikeli bir konuma düştü. Bunun üzerine Arap ve Hintli tüccarlar baharatı denizyoluyla Kızıldeniz ve Basra Körfezi’ndeki limanlara taşıdılar. Baharat karadan Suriye ve Mısır’ın Akdeniz’deki limanlarına buradan da Avrupa’ya gönderiliyordu.

Önemli Keşifler

Avrupalıların 15. yüzyılın sonlarından başlayıp 16. yüzyılın sonlarına kadar devam eden Dünya’yı keşfetme ve yeni yerler bulma girişimlerine coğrafi keşifler denir.

Coğrafi keşiflerin gerçekleşmesinde;

• İpek ve baharat yollarının Türk ve Müslüman dev­letlerinin sınırları içinden geçmesi
• Pusulanın icadı
• Gemiciliğin ve coğrafya bilgisinin gelişmesi
• AvrupalIların Uzak Doğu ve Hindistan’daki ham­madde kaynaklarına doğrudan ulaşmak iste­meleri
• Avrupa’da az bulunan altın, gümüş gibi maden­lere ihtiyacın artması
• AvrupalIların hristiyanlığı Avrupa dışına yaymak istemleri

etkili olmuştur.

Coğrafi keşifleri ilk olarak İspanya ve Portekizliler başlattı.

Bartelmi Diaz 

1487 yılında Ümit Burnu’na ulaştı.

Vasco da Gama 

1497 yılında Ümit Burnu’ndan dolaşarak Hindistan’a ulaştı. Bunun sonucunda Avrupalılar Hindistan’a alternatif bir yoldan ulaşmış oldu. İpek ve Baharat yollan ile Akdeniz’in önemi azaldı.

Kristof Kolomb

1492 yılında sürekli olarak batıya gittiğinde Çin ve Hindistan’a ulaşabileceğini düşünürken farkına var­madan Amerika Kıtası’na ulaştı.

American Vespuci

1507 yılında Amerika’nın yeni bir kıta olduğunu açık­ladı. 1519 yılında ise Macellan ve Del Kano daima batıya giderek Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispat ettiler. Macellan Filipinler’de ölmüş Del Kano yolcu­luğu tamamlamıştır.

Dünyayı Bağlayan Ağlar

Ulaşım

Genel anlamı ile ulaşım; insanın ve onun ürettiği mal ve hizmetlerin bir yerden başka bir yere taşınmasını kapsamaktadır.

1800’lü yıllardan sonra Avrupa’da sanayi devriminin başlamasıyla birlikte buhar gücüyle çalışan gemi ve trenlerin devreye girmesi ulaşım ve ulaşım ağında büyük ilerlemeler sağlanmıştır. II. Dünya Savaşı son­rasında ulaşım çok hızlı bir şekilde gelişme göster­miş, özellikle sanayileşmiş ülkeler demiryolu, kara­yolu, denizyolu ve havayolu ulaşımında büyük iler­lemeler katetmiştir.

Denizyolu

Günümüzde ticaretin yaklaşık dörtte üçü deniz yoluy­la yapılmaktadır. Bunun en önemli nedeni deniz- yoluyla yapılan taşımacılığın kara ve demiryoluna göre daha ucuz olmasıdır. Denizyolunu diğer ulaşım yollarına göre ucuz kılan özelliklerden bazıları;

• Az miktarda yakıtla binlerce ton yükün taşına­bilmesi
• Yol yapım ve bakım harcamalarının olmaması
• Tek seferde diğer ulaşım yollarına göre daha fazla yükün uzak mesafelere taşınabilmesi
• Güzergah zorunluluğunun bulunmamasıdır. 

Dünya üzerinde öncelikle kıtalar arasında taşınan çe­şitli madenler, hububat, çeşitli eşya, makine, petrol ve doğalgaz gibi birçok ürünün büyük çoğunluğu denizyoluyla taşınmaktadır.

Dünya’da denizyolu trafiğinin belli alanlarda veya güzergahlarda yoğunlaştığı görülmektedir. Belli başlı deniz ulaşım yolları şunlardır;

Kuzey Atlantik Yolu

Batı Avrupa limanları ile Kuzey Amerika’nın doğusun­daki limanlar arasında olan bu yol Dünya’nın deniz­yolu trafiğinin en yoğun olduğu yoldur. Denizyolu trafiğinin yoğun olmasında her iki kıtanın dünyanın en önemli tarım, sanayi, ticaret ve bunlara bağlı faaliyet­lerin gelişmiş olduğu yerler olması etkili olmuştur.

Avrupa - Akdeniz - Hint Okyanusu Yolu

Batı Avrupa’dan başlayıp Akdeniz, Süveyş Kanalı ve Kızıldenizi izleyerek Hint Okyanusuna, oradan da Doğu Afrika, Güney Asya, Avustralya ve Yeni Zellanda’ya kadar uzanan yoldur. Bu yolun esas kilit nok­tası 1869’da ulaşıma açılan Süveyş Kanalı’dır. Bu yo­lun en önemli özelliği Orta Doğu petrollerini Dünya­nın her tarafına ulaştırmasıdır.

Ümit Burnu Yolu

Batı Avrupa’yı Afrika’nın güneyinden Hint Okyanusu­na ve çevre limanlara bağlayan yoldur. Süveyş Kanalı’nın açılmasıyla önemini kaybetmiştir.

Demiryolu

Orta uzunlukta bir mesafe için düşük maliyette yolcu ve yük taşımada demiryolları ideal bir ulaşım sis­temidir. Karayoluna göre çok daha ekonomik olan demiryolu denizyoluyla karşılaştırıldığında ise daha az yük ve yolcu taşıyabildiği için denizyollarına göre daha pahalıdır.

Gelişmiş ülkelerde hızlı trenler sayesinde demiryolu ulaşımının önemi artmıştır. Dünyada demiryollarının dağılışına bakıldığında başta Avrupa ve Kuzey Ame­rika olmak üzere gelişmiş ülkelerde yoğunlaştığı görülmektedir.

Karayolu

Karayolları Dünya’nın en eski ulaşım sistemidir. Kara­yollarının uzunluğu ve kalitesi bir ülkenin gelişmişliği hakkında bilgi vermektedir. Karayolları deniz ve de­miryollarına oranla daha pahalıdır. Günümüzde çok fazla şeridi olan, oldukça geniş ve yoğun trafiğiyle göze çarpan otoyollar başta ABD ol­mak üzere Avrupa, Japonya, Çin, Hindistan’da yo­ğunluk kazanmıştır.

Havayolu

Dünya’da havayolu ulaşımı diğer ulaşım sektörlerine göre daha geç başlamış ancak son derece hızlı bir gelişme göstermiştir. 1945’te dünya nüfusunun % 0,5 ten daha azı hava yoluyla taşınırken bu gün bu rakam % 25 den fazladır.

Havayollarının gelişmesinde rol oynayan en önemli faktörler;

• Uçak sanayisinin çok hızlı gelişmesi
• Havaalanlarındaki faaliyetleri düzenleyen ulus­lararası anlaşmaların yapılması
• Havaalanı yapım tekniklerinin gelişmesi
• Havayoluyla ulaşımın çok hızlı olmasıdır.

ABD Dünya’da havayolu ulaşımının en yaygın ve en gelişmiş olduğu ülkedir. Avrupa kıtası, Japonya, Güney Kore, Singapur, Hong Kong hava ulaşımının yoğun olduğu diğer alanlar­dandır.