Din Felsefesi
Dinin temel iddiaları üzerinde nesnel, kuşatıcı ve tutarlı bir biçimde düşünme çabasına din felsefesi denir.
Din felsefesinin temel amacı: Genel olarak dinin doğası, dinin anlamı, dinsel bilgi, dinin bilimle ilişkisi, dinin insan hayatındaki yeri, Tanrı’nın varlığına ilişkin ileri sürülen kanıtları anlama, açıklama ve değerlendirmektir.
Din: insan ve evren hakkında bilgi veren bir inanç sistemidir.
Din Felsefesi ve Teoloji (İlahiyat)
Din felsefesi, dinleri genel olarak ele alırken, teoloji, belli bir dini ele alır. Teoloji dinin inanç ve uygulamalarını doğru olarak kabul edip, akli - entellektüel savunmasını diğer dinlere ve ideolojilere karşı yapar. Din felsefesi ise, herhangi bir dinin öğretilerini, uygulamalarını savunmak amacıyla değil dinin yapısını, doğasını, temel iddiaları konusundaki farklı görüşleri, kanıtları, problemleri rasyonel olarak anlamak, açıklamak düşüncesiyle sorgulamayı amaçlar.
Din Felsefesinin Temel Kavramları
Tanrı: Evrendeki her şeyi ve evreni yaratan güç.
Vahiy: Yaratıcının, insan için hayatın anlam ve amacını, iyi ve kötünün ne olduğunu bildiren buyrukları. Yaratıcı ile insan arasındaki iletişim.
Peygamber: Tanrı’nın dini bilgileri insana aktarmak için seçtiği kişi.
İman: Dinin temel doğrularını kabul etme, inanma.
İbadet: Tanrı’ya saygı ve tapınmanın ifadesi olarak belli zamanlarda tekrarlanan davranışlar.
Kutsal: Dinin bir varlığı değerli dokunulmaz kabul etmesi.
Bu kavramlara farklı dinler, farklı anlamlar yükleyebilir.
Din Felsefesinin Temel Problemleri
Tanrının Varlığı Problemi
“Tanrı var mıdır? Onun varlığını gösteren deliller bulunabilir mi?” gibi sorularla Tanrı’nın varlığı araştırılır.
Evrenin Yaratılış Problemi
Evren, yaratılmış bir varlık mıdır?
Vahyin İmkanı Problemi
Vahyin olması insan için mümkün müdür?
Ruhun Ölümsüzlüğü Problemi
Ruh nedir? Ruh diye bir şey var mıdır? Ölüm bir son mudur? gibi sorularla ruh, ahiret, ölüm, hayat gibi konular tartışılır.
Din Felsefesine Farklı Yaklaşımlar
1. Tanrının Varlığını Kabul Edenler
Teizm (Tanrıcılık)
Tanrı öncesiz, sonsuz ve evreni her şeyiyle yaratan, bilen, irade sahibi bir güçtür. Tanrı zamanı ve mekanı da yaratmıştır, fakat kendisi zaman ve mekanla sınırlandırılamaz. Tanrı tüm varlıkların varlık şartıdır, fakat O şartlardan bağımsızdır.
Panteizm (Tüm Tanrıcılık)
Tanrı ile evrenin bir olduğunu savunan yaklaşım. Yani Tanrı, evrenden ayrı veya onu aşkın bir varlık değil, evren bütünü bakımından Tanrıdır veya evrende etkide bulunan güçler kanunlar Tanrıyı oluştururlar.
Deizm (Yaratancılık)
Tanrı, dünyayı, evreni, tabiatı, yasaları yaratmıştır. Fakat evren, yasalar, her şey kendi yasalarına göre işlemektedir. Tanrı artık karışmamaktadır. Pasif Tanrı anlayışıdır.
2. Tanrının Varlığını Reddedenler
Ateizm (Tanrıtammazlık)
Tanrıyı inkar edip, evren ve tabiatın tek varlık olduğunu savunan öğretidir. Ateizm, Tanrı’yı inkar etmekle birlikte bütün dinlere de karşıdır. Dolayısıyla ruhun varlığını, ölümsüzlüğünü ve ahiret hayatını yok saymaktadır. Ateizmin temeli materyalizme dayanmaktadır.
3. Tanrının Varlığının Bilinemeyeceğini Savunanlar (Agnostisizm)
Her bireyin duyusu kendine göre olduğundan bilgi de herkese göre değişir. Yani Tanrının varlığı ve yokluğu hakkında hiçbir şey bilinemez. Bu yaklaşım metafizik konuları insan aklının bilemeyeceğini, ileri sürer.
Tanrının Varlığını Kabul Eden Yaklaşımların Delilleri
1. Ontolojik kanıt (Varlık kanıtı)
Tanrı denilirken en yüksek, en mükemmel, her türlü noksanlıktan uzak bütün olumlu nitelikleri taşıyan bir varlık anlatılmaktadır. Mükemmellik ve her türlü noksanlıktan uzak olmak Tanrı’ya özgü olduğuna göre, Tanrı’nın varlık sebebi de kendisidir. O halde; Tanrı gerçektir.
2. Kozmolojik kanıt (Evrenin varlığından hareket eden kanıt)
Evrende birtakım varlıklar ve olayların olduğu açıktır. Her varlığın ve olayın da bir var olma nedeni olduğu da gözlenebilmektedir. Hiçbir şeyin nedensiz olmadığı da açıktır. Herhangi bir olay izlendiğinde onun bir meydana getirici nedeni, bu nedenin de bir başka nedeni olması ve bu durumun geriye doğru gitmesi gerektiği açıktır. Bu geriye gidiş sürecinde, kendi varlığı için nedensel bir açıklama gerektirmeyen bir varlığa ulaşılacaktır. Bu varlık Tanrıdır.
3. Nizam (Düzen) kanıtı
Tabiat ve evreni gözlemlediğimizde, bu bize bir düzenin var olduğunu göstermektedir. İnsan eliyle yapılan nesnelerde de bir plan ve düzen gözlenmektedir. Bir evde, bir otomobilde, bir köyde, bir şehirde, bir ülkede ne kadar mükemmel bir düzen, plan ve amaç varsa, onları yapan insanın da o ölçüde zeki, bilinçli, plan yapan biri olduğunu anlarız. O halde, atomlardan mevsimlere, mevsimlerdeki her şeyin unutulmadan yerli yerinde hiçbir düzensizlik gözlenmeden yaratılmasına, oradan yıldızlara, izledikleri yörüngelere kadar, hiçbir kaos, karmaşa olmadan mükemmel bir düzen ve plan içinde gerçekleşmesi, mükemmel bir mimarın yani Tanrının varlığını göstermektedir.
4. Dini tecrübe (vicdan) kanıtı
İnanan bir varlık olarak insan temel bir varlıktır. İnsan kendi özel dini yaşantısı içinde yani vicdanında Tanrı’yı hisseder. Bu dini tecrübenin kişi ve inançlara göre değişmesi delilin değerini azaltmamaktadır.
5. Ahlak kanıtı
Ahlak kanıtı, insanın ahlaki yaşantısından hareket ederek Tanrının varlığını kanıtlamaktadır. Eğer Tanrı olmasaydı insanın yaptığı kötülüğün cezasını veya yaptığı iyiliğin mükafatını görmesi söz konusu olamazdı. O halde, adalet ve hakkaniyet Tanrı’nın var olması gerektiğini söylemektedir.
Tanrının Varlığını Reddeden Yaklaşımların Delilleri
1. Kötülük kanıtı
Lamettrie, Holbach gibi ateist filozoflar evrende kendilerince gördükleri kusurlar, yetersizlikler ve kötülüklerden hareketle Tanrının var olmadığını göstermeye çalışmışlardır.
2. Ahlak kanıtı
İnsanın önceden belirlenmiş davranışları, özellikleri olamaz. İnsan hürriyete mahkumdur. İnsanın hür olması Tanrının olmamasına bağlıdır.
3. Anlamsızlık kanıtı
Tanrının varlığını dile getiren önermelerin deneyle doğrulanamayan, metafizik nitelik taşıyan önermeler olması dolayısıyla Tanrı’nın varlığının delili noktasında, bu önermelerin boş ve anlamsız olduğunu ileri sürerler.
Hayatımı kurtardınız teşekkürler.