Bir Bilim Olarak Biyoloji - Konu özeti

Biyoloji

Özet
Detay

Bilimsel Çalışma

Bilimsel çalışmalarda takip edilmesi gereken yola bilimsel metot denir. Bilimsel metot uygulanırken sırasıyla aşağıdaki adımlar takip edilir.

Nitel ve nicel gözlemler yapılır.
Bu gözlemler sonucunda bilimsel problem ortaya çıkar.
Problemin çözümü için araştırmalar yapılır. Çeşitli bilgiler toplanır. Bu bilgiler probleme ait ipuçlarının ortaya çıkmasına yol açar. Bunlara veri denir.
Veriler arasında ilişkiler kurulur. Problemle alakası olmayan verilen ayıklanır. Böylece probleme ait bir çözüm ortaya çıkar. Bu çözüme hipotez denir.
Hipoteze çeşitli sorular sorulur ve cevaplar aranır. Bu amaçla nicel gözlemler ve kontrollü deneyler yapılır. Deney ve gözlemler hipotezi destekliyorsa bu hipotez geçerli hipotez olur. Geçerli hipotezlerin bir kısmı ilerde teori veya kanuna dönüşür.

Eğer nicel gözlemler ve kontrollü deneyler hipotezi desteklemiyorsa hipotez yeniden kurulur veya değiştirilir.

Yukarıdaki plana göre yapılan çalışmalara bilimsel metot denir. Şimdi yukarıda geçen bazı terimleri örneklendirerek açıklayalım.

Bilim Nedir?

İnsanoğlu, çevresinde gördüğü çeşitli olayları gözler, çevreyi yorumlar ve şahit olduklarıyla ilgili araştırmalar yapar. İnsanda merak duygusu zaten mevcuttur. İnsanlar merak ettiklerini öğrenmek isterler. Sonuçta da insan daha mutlu ve huzurlu olmak için tabiatla ilgili bazı çözümlemeler yapar. Geçmişte insanın çeşitli aletler geliştirmesi, bulaşıcı hastalıklara çareler bulması, çeşitli ilâçlar yapması gibi çalışmaların tümü böyle ortaya çıkmıştır.

Bilimin birden fazla tanımı vardır. Bu tanımları bir başlık altında özetlersek bilim, gerçeklerle fikirler arasında bağ kuran, tarafsız gözlem ve deneyle geliştirilen, başka deney ve gözlemlere açık kavramlar dizisidir.

Nitel Gözlem

Bir olayın ayırıcı yönlerini belirten ve ölçmeye dayanmayan gözlemlerdir. Örnek: İzmir bir sahil kentidir. Güneşin doğması havayı ısıtır gibi.

Nicel Gözlem

Ölçmeye dayanan ve miktar fikri veren gözlemlerdir. Bu gözlemler ölçmeye dayandığı için nitel gözlemlere göre daha güvenilirlerdir. Nicel gözlemler ifade edilirken sayılar kullanılır. Örnek: Deniz kenarında otura sağlıklı bir erkekte 1 mm³ kan, 5 milyon alyuvar içermektedir. Bitkiler, atmosferdeki CO₂ oranı % 0,4 çıkıncaya kadar fotosentez hızını arttırırlar gibi.

Problem: Gözlem yaparken birçok olay iç içe insanın ilgisini çeker. Ancak bu olaylardan biri ile ilgili bir problem belirlenir. Problem, insanın ne sorması ve neyi araştırması gerektiğini bilmesini sağlayan bir ifadedir. Bilimsel çalışmanın en zor yönünü teşkil eder. Her soru cümlesi bilimsel bir problem değildir. Bu nedenle problem net ve açık bir şekilde ortaya konulmalıdır. Aksi halde yapılan bilimsel çalışmalar sonuç vermeyecektir.

Veri: Özel bir probleme ait gerçeklere denir. Veri toplamak için o probleme özel kitaplar, dergiler, bilimsel makale ve araştırmalar taranır.

Hipotez: Bilimsel bir probleme ait geçici çözüme denir.

Teori: Geniş geçerliliği olan hipotezlere teori denir.

Kanun: Gerçeklerin teoriden daha ileri seviyedeki ifadelerine denir. Kanunlar evrensel nitelik taşır.

Tahmin: Hipoteze dayanarak mantık yoluyla ulaşılan sonuçlara denir.

Kontrollü deney: Bir deney grubudur. Bu grupta kontrol grubu ve değişkenler bulunmaktadır.

Biyolojiye Giriş

Biyoloji kısaca canlı bilimi olarak tanımlanır. Canlı ile ilgili her şey biyolojinin konusudur. Canlının yapısı, beslenme, üreme, solunum, boşaltım, diğer canlılarla etkileşimi gibi konular biyolojinin inceleme alanına girer.

Doğada hem canlı çeşidi çok, hem de incelenecek özellikler oldukça fazlıdır. Canlı konusunda sağlıklı ve ayrıntılı bilgi edinmek için biyoloji bölümlere ayrılır. Bu bölümlerden bazıları canlı çeşitlerine göre şunlardır:

Botanik: Bitkileri inceler.
Zooloji: Hayvanları inceler.
Mikrobiyoloji: Gözle görülmeyen tek hücreli canlıları (bakteri, virüs, protista) inceler.

Bu üç alt bilim dalının daha alt bölümleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları da şöyle sıralanabilir:

Sitoloji
Histoloji
Morfoloji
Anatomi
Embriyoloji
Ekoloji
Taksonomi
Biyokimya
Moleküler biyoloji
Genetik
Evrim
Fizyoloji
Gen mühendisliği

Sitoloji: Hücre bilimi demektir. Hücre yapısı ve hücrede geçen temel olayları, hücre bölünmelerini inceler.

Histoloji: Doku bilimidir. Dokuların yapısını ve görevlerini inceler. Mikrobiyolojide histoloji yoktur. Çünkü dokular sadece çok hücreli organizmalarda bulunur.

Morfoloji: Canlının genel dış yapısını inceler.

Anatomi: Çok hücrelilerdeki organların dokusal yapısını, büyüklüğünü ve bulunduğu yeri inceler.

Embriyoloji: Eşeyli üremeyle çoğalan canlılarda zigot oluşumundan ergin bir birey meydana gelinceye kadarki olayları inceler.

Ekoloji: Canlıların yaşadıkları çevre özelliklerini inceler. Canlı - çevre uygunluğunu, canlılar arası ilişkileri inceler.

Taksonomi: Canlıları benzer gruplar halinde sınıflandırır.

Biyokimya: Canlıların kimyasal yapısını inceler. Özellikle hücre ve dokuların içindeki kimyasal bileşiklerin üretilme yerleri, normal bileşimlerinin nasıl olduğunu araştırır. Kan, idrar ve hormon üzerindeki çalışmalar biyokimyasal yöndendir.

Moleküler biyoloji: Hücre içerisindeki çeşitli molekülleri inceler. Gen, enzim, ATP, DNA, RNA gibi moleküllerin yapı, işlev ve nasıl sentezlediklerini araştırır.

Genetik: Anne babaya ait özelliklerin oğul döllere geçiş esaslarını inceler.

Evrim: Canlılardaki değişmeyi inceler.

Fizyoloji: Organ ve sistemlerin nasıl çalıştığını hangi görevleri yaptığını araştırır.

Gen mühendisliği: Kalıtım birimi olan genlerin yapısını, gen değişimi, gen transferi gibi konuları inceler.

Yorumlar