Küresel Isınma Nedenleri ve Sonuçları

05.09.2017 - 08:32

Yapılan araştırmalarda dünyada 15-20 yıl önceki bir yıllık ortalama sıcaklık ile günümüzdeki bir yıllık ortalama sıcaklığın aynı olmadığı görülmüştür. Dünyamızda sıcaklık her geçen gün biraz daha artmaktadır. Günümüzde iklim bilimciler (klimatologlar) sıcaklık artışı konusunda hemfikirdirler.

Küresel ısınma; atmosfere salınan bazı gazların etkisiyle dünya üzerinde yıl boyunca karada, denizde ve havada ölçülen ortalama sıcaklıklarda görülen artışa verilen isimdir.

Küresel Isınmanın Nedenleri

Küresel ısınmanın nedenlerini iki başlık altında toplayabiliriz:

Doğal nedenler
Yapay nedenler

Şimdi bu nedenleri irdeleyelim.

Doğal Nedenler

Küresel ısınmanın doğal nedenleri üç tanedir. Bunlar:

Güneş’in etkisi
El Nino etkisi
Dünya’nın presesyon hareketi

Şeklindedir. Şimdi bunlara daha detaylı bakalım.

Güneş’in Etkisi

Dünyamızın ısı ve ışık kaynağı Güneş’tir. Güneş’ten atmosferin üst kısımlarına gelen ışık demetlerinin tamamı yeryüzüne ulaşmaz. Bir kısmı atmosfere, bulutlara ve yeryüzüne çarparak geri yansır. Diğer kısmı ise atmosferi ve yeryüzünü ısıtır, aydınlatır.

Güneş’ten gelen ısı fazla olursa sıcaklık artar, az olursa azalır. Yani güneş doğal olarak ısınmayı sağlayan ana unsurdur. Eğer Güneş’ten gelen sıcaklık Dünya’dan kaybolan enerjiden fazla olursa gezegenimiz doğal olarak ısınacaktır.

El Nino Etkisi

El Nino Güney Salınımları, küresel bir okyanus-atmosfer olayıdır. Doğu Büyük Okyanusu yüzey sularının sıcaklığındaki büyük salınımların ve bunların yol açtığı atmosferik olayların genel adıdır.

El Nino süresince Orta ve Doğu Tropikal Pasifik Okyanusu yüzey suları aşırı ısınması, akıntı sistemi değişmesi, okyanus üzerindeki hava kütlesinin ısınarak yükselmesinden dolayı da şiddetli yağışlar olmaktadır. Bu durum atmosferin genel dolaşımını bozmakta, bunun sonucu olarak dünyanın birçok yerinde beklenenin dışında kuvvetli hava olayları ve bunlarla ilişkili doğal afetler yaşanmaktadır.

Okyanustaki yüzey sıcaklıklarının bu dönemde değişmesi yakındaki kıtalarda da etkili olmaktadır. Deniz ve kara yüzeyleri arasındaki sıcaklık farkı arttığından beklenmeyen kuvvetli meteorolojik olaylar kendini göstermektedir. El Nino’nun etkisi küresel boyuttadır. Sıcak (El Nino) ve soğuk (La Nina) dönemlerde Tropikal ve Tropikal dışı kuşaktaki hava dolaşımını oluşturan alçak ve yüksek basınç merkezlerinin yerlerinde çok büyük değişiklikler olmaktadır.

Bu durumun uzun sürmesi hâlinde iklimde bozulmalar görülmektedir. Alçak basıncın etkili olduğu yerlerde bol yağış, yüksek basınç alanlarında ise kuraklık kendini göstermektedir.

Dünya’nın Presesyon Hareketi

Sırp bilim adamı Milutin Milankoviç 1930’da Dünya’nın Güneş çevresindeki yörüngesinin her 95 bin yılda biraz daha basıklaştığını göstermiş, her 41 bin yılda Dünya’nın ekseninde doğrusal bir kayma ve her 23 bin yılda dairesel bir sapma olduğunu belirtmiştir.

Günümüzde bilim insanlarının çoğu presesyon adı verilen Dünya’nın bu hareketinden dolayı zaman zaman soğuk dönemler ve bu soğuk dönemler içinde de 100 bin yıllık periyotlarda 10 bin yıl süreyle sıcak dönemler geçirdiğini belirtmektedir. Sonuç olarak bu olay, dünyanın doğal ısınmasının bir nedenini oluşturmaktadır.

Yapay Nedenler

Karbondioksit, metan, azot oksitler, kloroflorokarbon gazları, ozon ve su buharı, yeryüzünden atmosfere yayılan ısı enerjisinin atmosferden tümüyle geçip uzaya kaçmasına engel olmakta, ısının atmosfere hapsedilmesine yani sera etkisine neden olmaktadır. Küresel ısınmanın temel nedeni atmosferdeki sera gazladır.

Gelişmekte olan ülkelerin, enerji kaynağı olarak kömür, petrol ve doğal gaz gibi fosil yakıtları tercih etmeleri, sera gazı emisyonlarını artırmaktadır. Bu gazların küresel ısınmadaki etkilerini ortadan kaldırmak için 1997’de uluslararası çerçevede Kyto Protokolü imzalanmıştır.

Sera Gazları

Karbondioksit: Fosil yakıtların sanayide kullanılması sonucu atmosfere karışmaktadır. Atmosfere karışan karbondioksitin % 80-85 i fosil yakıtlardan, % 15-20 si canlıların solunumundan ve mikroskobik canlıların organik maddeleri ayrıştırmasından kaynaklanmaktadır.

Metan: Organik artıkların oksijensiz ortamda ayrışması (anaerobik ayrışma) sonucunda meydana gelmektedir.

Başlıca kaynakları pirinç tarlaları, çiftlik gübreleri, çöp yığınları ve bataklıklardır. Metan moleküllerinin ömrünün ve miktarının az olması nedeniyle küresel ısınmadaki etki payı % 13 civarındadır.

Azot oksitler: Kaynağı egzoz gazları, fosil yakıtlar ve organik maddelerdir. Bu maddelerin küresel ısınmadaki payı % 5 civarındadır.

Kloroflorokarbon gazları: Spreylerdeki püskürtücü gazlar, soğutucu aletlerde kullanılan gazlar ve bilgisayar temizleyicileri, bu gazların başlıca yapay kaynaklarıdır. Bu kaynakların küresel ısınmadaki payı % 22 civarındadır.

Ozon: Yeryüzüne yakın atmosfer tabakalarındaki ozonun başlıca kaynağı, egzoz gazlarının 2/3 ünü oluşturan azot oksitlerin ultraviyole ışınları ile reaksiyona girmesidir. Ozonun küresel ısınmadaki sera etkisi % 7 civarındadır.

Su buharı: Küresel ısınmada sera etkisi bakımından en başta gelir. Ancak yeryüzüne yakın atmosfer içindeki miktarı çok nadir hâllerde yükselir. Bol miktarda bulunduğu atmosfer katmanı genellikle bulutların oluştuğu yükseklerdeki atmosfer tabakalarındadır. O nedenle daha çok güneşten gelen ışınları tutmada ve yükseklere yansıtmada etkilidir.

Sıcaklık: Coğrafi koşulları ve diğer atmosfer olaylarını en yakından kontrol eden iklim elemanıdır. İnsan yaşamı üzerinde doğrudan etkilidir. İnsanların yaşama alanlarını, yerleşmeyi, kültürel, sosyal ve ekonomik etkinliklerini, beslenme, giyinme ve ısınma gibi ihtiyaçlarını etkiler.

1976 yılından beri yeryüzündeki yıllık ortalama ısı değeri hızla artmaktadır. Bu artış son 50 yıl içinde çoğunlukla insanlardan kaynaklanan sera gazlarındaki artışa bağlanmıştır. İnsanoğlunun tüketme çılgınlığı, ülkelerin daha fazla enerji üretmesine sebep olmakta, bu da atmosferin daha çok kirlenmesine yol açmaktadır.

Küresel Isınmanın Sonuçları

Küresel ısınma fiziksel olarak, deniz seviyelerinde yükselme, buzullarda erime, sıcak hava dalgaları ve su baskınları ile, biyolojik olarak bahar mevsiminin erken hissedilmesi ile kendini göstermektedir.

Meydana getirdiği fiziksel ve biyolojik iklim değişiklikleriyle küresel ısınma, ekonomik ve sosyal alanlarda toplum sağlığını ciddi şekilde tehdit etmektedir. Bu etkiler; canlı türlerindeki çeşitliliğin azalması, yağış rejiminin değişimiyle oluşan su baskınları ve kuraklığın artması, besin kaynaklarının ve temiz su kaynaklarının azalmasıdır. Su ve besin yetmezliği sebebiyle bir takım bulaşıcı hastalıklar hızla yayılmaktadır.

Sıcaklık artışına bağlı olarak polen mevsiminin uzaması da astım gibi hastalıkları tetiklemektedir. Ayrıca iklim değişikliği insanın ruh sağlığını da önemli derecede etkilemektedir. Kyoto Protokolü ve diğer çevreci örgütlerin çalışmalarıyla küresel ısınma ile mücadelede yol kat edilmiş olsa da ısınmanın ve deniz seviyesinin yükselmesinin asırlar boyu sürmesi beklenmektedir.

Bu açından bakıldığında küresel ısınmanın gezegenimiz için çok ağır sonuçları olduğu ortadadır. Küresel ısınmanın sonuçları maddeler halinde özetlenirse şöyle bir tablo ortaya çıkar:

Buzullarda erime
Deniz seviyesinde yükselme
Sıcak hava dalgaları
Su baskınları
Mevsim ve iklim değişiklikleri
Kuraklık
Biyolojik çeşitliliğin azalması

Sorunun Çözümü ve Önlemler

Küresel ısınma, günümüzde tüm dünyanın sorunudur. Hükümetler sorunun çözümü için maddi kaynak ayırmazlar ve bu konuda kararlı ve etkili olmazlarsa bireysel çabalar asla yeterli olmayacaktır. Sanayileşmede tüketilen enerjide değişikliğe gidilmesi ve önlemler alınması gerekmektedir.

Fabrikalarda enerji kayıpları önlenmeli, geri dönüşüm sistemleri oluşturulmalı ve zararlı gazları salan sistemler değiştirilmelidir.

Fosil yakıtlar yerine güneş, rüzgâr, jeotermal, biyokütle gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek önemlidir.

Bunun yanında sağlık yöneticileri halk sağlığı stratejileri geliştirmelidirler. Toplum duyarlılığını artırmak için halka yönelik eğitim seminerleri ve konferanslar verilmelidir.

Etiketler:

ekoloji

Yorumlar

Yorum Yap